Centrum Współpracy z WHO ds Badań i Kształcenia w Trieście, we Włoszech.

Uznany w 1974 r. przez WHO (Światową Organizację Zdrowia) za eksperymentalny obszar pilotażowy procesu deinstytucjonalizacji w dziedzinie zdrowia psychicznego (Babini, 2009), a w 2001 r. służący jako przykład sukcesu (WHO, 2001), Departament Zdrowia Psychicznego w Trieście po raz pierwszy został ustanowiony Centrum Współpracy z WHO w 1987 r. Natomiast ostatnio został mianowany Głównym Centrum Współpracy z WHO ds. Rozwoju Opieki w ramach Deklaracji i Planu Działania WHO ‐Euro Helsinki z 2005 r. (Rosen i in., 2012)

Departament Zdrowia Psychicznego w Trieście obejmuje populację liczącą 232 395 osób. Obecnie w jego strukturze działa 211 pracowników służby zdrowia psychicznego, w tym 127 pielęgniarek i 25 psychiatrów (porównaj Mezzina & Johnsons, 2008).

Departament Zdrowia Psychicznego w Trieście zarządza aktualnie czterema Środowiskowymi Centrami Zdrowia Psychicznego (CMHCs) – otwartymi 24 godziny 7 dni w tygodniu oraz wyposażonymi w 4‐8 łóżek każde – odpowiadając na potrzeby około 60 000 osobowej populacji. Obrawszy sobie początkowo za cel redukcję przyjęć do szpitali psychiatrycznych i promocję rehabilitacji oraz integracji społecznej, cztery Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego są głównymi ośrodkami świadczącymi usługi w zakresie zdrowia psychicznego w Trieście. Tamtejszy Oddział Psychiatryczny Szpitala Ogólnego zapewnia usługi w zakresie leczenia stacjonarnego, aczkolwiek 6 dostępnych tam łóżek służy głównie opiece doraźnej w wypadkach nagłych w nocy.

Zazwyczaj pacjenci zostają nie dłużej niż 24 godziny i odsyłani są jak najszybciej do Środowiskowego Centrum Zdrowia Psychicznego właściwego dla ich miejsca zamieszkania lub do innej placówki. Poza czterema Środowiskowymi Centrami Zdrowia Psychicznego i Oddziałem Psychiatrycznym Szpitala Ogólnego, w kompetencjach Departamentu Zdrowia Psychicznego znajdują się również usługi pomocowe w zakresie rehabilitacji i spraw mieszkaniowych. W grupowych mieszkaniach chronionych znajduje się około 45 łóżek i promowane są dotowane rozwiązania mieszkaniowe, których głównym celem jest wspieranie podopiecznych w przejściu od wspólnego mieszkania do samodzielnego życia przy odpowiedniej codziennej pomocy. Dodatkowo działa również sieć 15 spółdzielni społecznych i stowarzyszeń zrzeszających opiekunów i podopiecznych, a także inne związane z nimi osoby.

Tamtejsze placówki świadczące usługi w dziedzinie zdrowia psychicznego nie uciekają się do środków ograniczających swobodę pacjenta, takich jak zamykanie drzwi i unieruchomienie mechaniczne; nie stosuje się terapii elektrowstrząsami (ECT) wykorzystywanej w większości włoskich placówek publicznych (Rosen et al., 2012). Wskazania do leczenia obowiązkowego (CTOs) w regionie Friuli Venezia Giulia są jednymi z najniższych we Włoszech, w skali roku obejmują bowiem 9 przypadków na 100 000 mieszkańców. W porównaniu, średnia krajowa wynosi 17 przypadków (Ministerstwo Zdrowia, 2011). Ponadto u dwóch trzecich osób w Trieście leczenie obowiązkowe odbyło się właśnie w ramach Środowiskowych Centrów Zdrowia Psychicznego, a nie w placówkach leczenia stacjonarnego (Mezzina & Johnson, 2008).

Co więcej, żadna osoba korzystająca z usług pomocowych nie jest całkowicie bezdomna, jak również nigdzie we Włoszech nie ma osób hospitalizowanych w sądowych szpitalach psychiatrycznych. Na przestrzeni 15 lat współczynnik samobójstw w Trieście zmniejszył się z 25 na 100 000 osób do 11 na 100 000 osób – wynik ten jest także rezultatem pro‐aktywnego programu prewencyjnego (Dell’Acqua i in., 2003). W 2011 r. Departament Zdrowia Psychicznego w Trieście przeznaczył około 18 milionów euro na usługi w zakresie zdrowia psychicznego. Jedynie 6% tej kwoty wydano na usługi medyczne świadczone w systemie stacjonarnym – zapewniające pomoc doraźną w sytuacjach nagłych w nocy – podczas gdy 94% finansowania spożytkowano na usługi świadczone w środowisku pacjenta (Rosen i in., 2012). Ponad 20% pieniędzy wypłaca się bezpośrednio beneficjentom w ramach subsydiów, dotacji do zatrudnienia i sposobów spędzania czasu wolnego, a zwłaszcza w ramach planów finansowania opieki zdrowotnej dostosowanej do indywidualnych potrzeb.

sytuacji gdy większość zasobów (około 55%) przeznaczono na wynagrodzenie dla personelu służby zdrowia, w ciągu ostatnich kilku lat w Trieście wypracowano możliwość inwestowania dużych sum pieniędzy, by pomóc pacjentom w najtrudniejszej sytuacji zdrowotnej, z wykorzystaniem planów finansowania opieki zdrowotnej dostosowanej do indywidualnych potrzeb i specjalnych projektów wspartych przez organizacje pozarządowe. W ciągu roku 160 klientów otrzymuje budżet personalny w ramach realizacji celów wyznaczonych we wspólnym, opracowanym dla wszystkich planie rehabilitacji, obejmującym obszary takie jak mieszkanie, zakwaterowanie, zatrudnienie i stosunki społeczne. Fundusze te stanowiły około 17% całkowitego budżetu Departamentu Zdrowia Psychicznego w 2011 r., podczas gdy około 4% przeznacza się na ogólne wsparcie finansowe, dotacje na szkolenia, sposoby spędzania czasu wolnego i projekty prowadzone we współpracy z organizacjami pozarządowymi (np. w zakresie działań wykraczających poza teren kliniki).

Każdego roku około 180 osób bierze udział w profesjonalnym szkoleniu poświęconym dotacjom stymulującym aktywność zawodową, dzięki czemu 20‐25 z owych osób znajduje pracę w Trieście. Większość znajduje zatrudnienie w dziedzinie współpracy społecznej, a jedna trzecia w przedsiębiorstwach prywatnych. Pozostała część budżetu w 2011 r. została spożytkowana na środki farmaceutyczne (prawie 6% łącznych wydatków).

Fundacja Polski Instytut Otwartego Dialogu
Tel.: +48 698 761 774
e-mail: fundacja@otwartydialog.pl