---

Działalność Fundacji jest możliwa tylko dzięki Państwa pomocy i zaangażowaniu.   Przekaż 1% podatku

---

Tutuł artykułu: Spojrzenie psychiatry praktyka na Otwarty Dialog
Autor: Izabela Ciuńczyk – Środkowopomorskie Centrum Zdrowia Psychicznego „MEDiSON” w Koszalinie

Na wstępnie kilka zdań o kontekście Otwartego Dialogu w Środkowopomorskim Centrum Zdrowia Psychicznego w Koszalinie. Centrum Zdrowia w Koszalinie powstało pod nazwą Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDiSON w Koszalinie w 2001 roku. Założycielem NZOZ była spółka z o.o., która zgodnie z nową ustawą o przedsiębiorstwach medycznych w 2012 roku przekształciła NZOZ w Środkowopomorskie Centrum Zdrowia Psychicznego. Nasza firma ma kontrakt z NFZ w zakresie psychiatrii i uzależnień. W ramach kontraktu z NFZ dysponujemy:

• 75 miejscami w oddziale psychiatrycznym stacjonarnym
• 12 miejscami w oddziale psychiatrycznym dziennym
• Poradniami Zdrowia Psychicznego
• Zespołem Leczenia Środowiskowego
• Oddziałem Opiekuńczo – Leczniczym dla osób przewlekle chorych psychicznie – 10,5 miejsca
• Oddziale leczenia abstynencyjnych zespołów alkoholowych i po innych substancjach psychoaktywnych – 4 miejsca
• Poradniami Leczenia Uzależnień
• Oddziałem Psychiatrii Sądowej o podstawowym zabezpieczeniu – 10 miejsc.

Spółka MEDiSON założyciel przedsiębiorstwa medycznego buduje nowy budynek, do którego we wrześniu 2015 roku przeprowadzi się szpital psychiatryczny.
Od 2001 roku pojawiają się stale pytania o co jest sukcesem, a co klęską w procesie rozwoju takiego przedsiębiorstwa. Czy sukcesem jest to, że powstają kolejne oddziały z kontraktem z NFZ, czy że powstaje nowoczesny budynek, czy to że jest zgrany zespół ludzi, czy to że jest kolejka oczekujących na leczenie, czy to że średni czas hospitalizacji to około 30 dni, czy może to że pacjenci wracają do szpitala w Koszalinie, a może to klęska, że wracają, że mają nawroty. Powstają też pytania – jak to dzieje się, że jeden pacjent zdrowieje w kilka dni, a inny potrzebuje przy tej samej farmakoterapii wiele miesięcy, a inny nie zdrowieje, a w ogólne co to jest zdrowie, od czego zależy proces zdrowienia, bo farmakoterapia jest tylko jednym z jego elementów. Czy to dobrze, że tworzone są miejsca pracy chronionej czy może lepszy jest powrót na wolny rynek pracy. Inne pytania to o rozwój psychiatrii – dokąd podąża i jakie ma cele. Czy to będzie psychiatria genetyczna czy psychiatria środowiskowa? Inne pytania czy to dobrze gdy wszyscy pacjencie w nocy śpią, czy lepiej, że pielęgniarka zapyta jak Pani/Pan do tej pory radził/a sobie z bezsennością i zaparzy kubek herbaty lub mleka. Tych pytań na każdej odprawie jest bardzo dużo.

Poszukiwaniu odpowiedzi i burzy mózgów sprzyja zrównoważenie zespołu lekarsko – psychologicznego – liczebne i kompetencyjne. Psycholodzy kształcą się w różnych szkołach terapeutycznych (psychodynamicznej, behawioralno- poznawczej, Gestalt, systemowej) oraz lekarze też są psychoterapeutami. Poszukiwaniom sprzyja także współpraca ze Stowarzyszeń Rodziców „Przystań” i Stowarzyszeniem „Młodzi Młodym” w zakresie psychiatrii środowiskowej.

W takim kontekście na scenę wkracza Otwarty Dialog poprzez moje uczestnictwo w rocznym kursie „Otwarty Dialog i rozwój sieci społecznej w sytuacji kryzysu psychicznego”, organizowanym przez fundację Polski Instytut Otwartego Dialogu. Wejście Otwartego Dialogu do Środkowopomorskiego Centrum Zdrowia Psychicznego zapoczątkowała dyskusja prof. J. Wciórki i prof. A. Cechnickiego podczas I Koszalińskiego Forum Psychiatrii Środowiskowej o różnicach pomiędzy terapią systemową a Otwartym Dialogiem.
Stopniowa ewolucja w kierunku organizacji systemu Otwartego Dialogu w naszym przedsiębiorstwie medycznym trwa od 7 miesięcy. Pomimo braku zmiany w kontrakcie z NFZ większość pacjentów, którzy zgłaszają się do poradni lub Izby Przyjęć z pierwszym kryzysem psychotycznym otrzymują propozycję spotkania swojej sieci społecznej. W większość osób odpowiedzi jest pozytywna i pierwsze spotkanie odbywa się najszybciej jak to jest możliwe. Obecnie prowadzone są spotkania sieci 19 pacjentów. Żałujemy, że tylko to jest 19 rodzin. Oczekujemy na rozpoczęcie szkolenia w Koszalinie w 2015 roku. Liczymy, że zdobycie kalifikacji przez personel lekarski, psychologiczny i pielęgniarski poszerzy spotkania sieci społecznych o kolejnych pacjentów.
Na podstawie tych niewielkich doświadczeń chcę opisać „moje odkrycia” w pracy terapeutycznej w Otwartym Dialogu.
Są to spostrzeżenia lekarza psychiatry i psychoterapeuty w jednej osobie.

1. „Kryzysy są wszędzie i u wszystkich”. Kryzys psychiczny jest elementem życia każdego z nas. Kryzys powstaje w momentach, które są wspólne dla większości – narodziny dzieci, śluby, rozwody, awanse w pracy, utraty pracy lub charakterystyczne tylko dla jednostki. Każdy z nas ma swoje drogi wyjścia z kryzysu. Drogi wyjścia z KRYZYSU, są indywidualne, dobre – złe, szybkie – wolne, skuteczne – nieskuteczne, akceptowane-nieakceptowane. Każdy z nas ma swoją drogę i czas. Zaburzenia psychotyczne są też wyjściem z takiego kryzysu. Dla mnie to znaczna zmiana. Do tej pory wystąpienie choroby powodowało kryzys w systemie rodzinny, a teraz choroba jest konsekwencją kryzysu. To powoduje, że bardziej uważnie zbieramy wywiad koncentrując się na „tym co przed chorobą”. Efekt tego jest bardzo szybko zauważalny – rozmowy podczas spotkania sieci też bardzo szybko koncertują się na kryzysie, a objawy psychozy schodzą na drugi plan podczas spotkań sieci.

2. Za każdym kryzysem i sposobem na jego rozwiązanie stoi historia rodzinna. Polifonia w narracji tej historii jest niezmiernie ważna. Już kilkakrotnie doświadczyłam jak podczas sesji członkowie rodziny dowiadywali się o tabu rodziny, jak zauważali pewne prawidłowości funkcjonowania powtarzające się w kolejnych pokoleniach, jak otwierało to oczy indeksowanym, którzy zadawali pytania dlaczego jak tak samo muszę i dlaczego nie mogę tego zmienić. Jakie towarzyszyły temu emocje i jak zmieniały one relacje. Jak ważne jest to dla procesu diagnozowania pokazuje komentarz lekarza psychiatry – tzw. lekarza prowadzącego z dużym doświadczeniem zawodowym – „nigdy tak ciekawie i dogłębnie nie zbierałem wywiadu jak teraz”.

3. Sieć społeczna pacjenta –sieć to siła, sieć to pomysły, sieć to nie tylko rodzina, sieć to miejsce gdzie mogą wybrzmieć różne narracje, to miejsce wymiany różnych prawd. Nie ma jednej prawdy. Za różnicami w spojrzeniu na kryzys stoją historie. Słuchanie ich jest bardzo odkrywcze dla sieci i dla mnie.

4. „Profesjonalista przestaje być ekspertem”. Tolerowanie niepewności jest kolejnym wyzwaniem dla mnie lekarza, który przez całe swoje szkolenie zawodowe jest uczony, że wie co ważne jest dla pacjenta i jak powinno przebiegać jego leczenia. To, że każdy ma swoją drogę i czas na kryzys powoduje, że to co ja mogę to tylko stworzyć bezpieczne warunki dla pacjenta i jego sieci społecznej do podjęcia dialogu. W którą stronę podąży dialog i jakie będą jego efekty dla mnie to niewiadoma. Z dotychczasowych doświadczeń już wiem, że sieć wybiera dla siebie w danym miejscu i czasie najlepsze rozwiązania. Dla mnie czasami zaskakujące. Te zaskoczenia i niepewność spowodowały, że zespół wypalenia zawodowego po 21 latach pracy w szpitalu psychiatrycznym ustąpił. Nadal konfrontuję się z odpowiedzialnością zawodową a utratą pozycji eksperta w Otwartym Dialogu. Z jednej strony to przynosi ulgę i zdjęcie odpowiedzialności, a z drugiej niepokój i obawy. Ja też osobiście rozwijam się i liczę, że za jakiś czas znajdę odpowiedź na to pytanie.

5. Doświadczam jak ważne jest słuchanie co inni mówią do mnie, a nie tego co mają na myśli. Uważne słuchanie spowodowało to, że teraz jest mi dużo łatwiej dostosować się do potrzeb pacjenta.

6. Odkryłam też czarodziejskie pytanie – „O czym chcielibyście Państwo porozmawiać/ o czym możecie porozmawiać?”. Wielokrotnie doświadczyłam, że to co dla mnie jest ważne w procesie leczenia, bo przecież ja jestem lekarz i wiem, nie jest ważne dla sieci pacjenta. Uświadomiłam sobie jak schematy według, których należy zbierać wywiad i uczyłam się ich na studiach. W dodatku ich opanowanie gwarantowało zdany egzamin są różne z potrzebami pacjenta.

7. Zespół reflektujący – obecność innych osób z zespołu daje wsparcie i pomoc, których do tej pory nie doświadczałam podczas sesji. Dialogowanie w zespole reflektującym dla moderatora sesji jak otwarcie oczu na rzeczy, których do tej pory nie widział.

Pojawiają się też pytania ważne dla lekarza –
• Gdzie jest psychiatria biologiczna?
• Jak umiejscowić geny, receptory?
• Jak działają leki ?
• Jak się do tego mają procedury farmakoterapii?

Nie znam odpowiedzi na te pytania, liczę, że koledzy pomogą mi. Sama zastanawiam się jak to dzieje się, że dwaj młodzi ludzie z bardzo podobnymi historiami życiowymi po zawodzie miłosnym – jeden z nich doświadcza kryzysu psychotycznego, a drugi nie. To są pytania z ostatnich tygodni pracy terapeutycznej z tymi dwoma mężczyznami i ich sieciami. Może tu jest właśnie miejsce na geny, że jeden ma je zmutowane i kryzys rozwiązuje poprzez psychozę, a drugi ten sam kryzys rozwiązuje poprzez zaburzenia adaptacyjne i próbę autoagresji. Jestem bardzo ciekawa jaka jest odpowiedź. Czekam na dalsze badania.
_________________________________
1. Otwarty Dialog – Podejście terapeutyczne „Otwarty Dialog” zostało stworzone w latach osiemdziesiątych XX wieku przez prof. Jaakko Seikkulę (psychoterpautę) i Brigittę Alakare (psychiatrę) oraz ich zespół w szpitalu Keropudas w Finlandii. Rozwinęli oni system leczenia skoncentrowany na rodzinie, zakładający szybką interwencję we wczesnej fazie kryzysu, dostosowanie leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta i jego rodziny oraz postrzeganie leczenia jako procesu wykorzystującego różne metody terapeutyczne.

Skuteczność „Otwartego Dialogu” oceniono w Finlandii na podstawie badań kontrolnych przeprowadzonych wśród pacjentów po pierwszej psychozie. Efektem takiego sposobu leczenia był znacznie szybszy powrót do zdrowia (nawroty jedynie u 24% pacjentów w porównaniu do 71% w grupie leczonej tradycyjnie) i do pełnego zatrudnienia (81% w porównaniu do 43%).
W ciągu 5 lat aż 86% pacjentów leczonych metodą „Otwartego Dialogu” wróciło do poprzedniej aktywności – studiów, pracy lub jej poszukiwania, a 82% nie doświadczyło żadnych utrzymujących się objawów.

prof. Jaakko Seikkula,University of Jyväskylä, Finlandia

2. Fundacja Polski Instytut Otwartego Dialogu –będąc inicjatywą rodzin osób z doświadczeniem kryzysu zdrowia psychicznego – działa w obszarze psychiatrii od 2011 roku. Celem fundacji jest, aby każda osoba doświadczająca trudności w zakresie zdrowia psychicznego miała szansę na wyzdrowienie. Aby to było możliwe, dotychczasowy system opieki zdrowotnej, ukierunkowany na proces chorowania, oparty na hospitalizacji, izolacji, stygmatyzacji, traumie i lęku przed przyszłością, powinien być zastąpiony nowym podejściem, ukierunkowanym na proces zdrowienia. W oparciu o współpracę z wieloma ośrodkami polskimi i europejskimi, pragniemy stworzyć w Polsce środowisko, w którym ludzie z zaburzeniami psychicznymi – przy wsparciu profesjonalistów, rodzin i sieci społecznej, będą mogli:
– umacniać nadzieję, że wyzdrowienie jest możliwe,
– nabierać motywacji do zdrowienia poprzez wykorzystanie własnych zasobów,
– podejmować ważne role społeczne, w tym służąc swoim doświadczeniem innym,
– mieć długoterminowe wsparcie w procesie zdrowienia i budowania relacji społecznych,
– w sytuacjach kryzysowych podejmować efektywne leczenie z udziałem rodziny i
sieci społecznej, a jeśli potrzeba korzystać z placówek leczenia stacjonarnego.

Regina Bisikiewicz , prezes fundacji