Centra Zdrowia Psychicznego – w stronę jakości i dostępności, Mikołajki, 27–30.05.2025

1. Wprowadzenie

„W dniach 27-30 marca br. uczestniczyłam w inspirującym wydarzeniu poświęconym przyszłości opieki psychiatrycznej w Polsce” – tak rozpoczyna się relacja jednej z uczestniczek, oddająca atmosferę czterodniowej konferencji zorganizowanej przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie CZP. Do Mikołajek przyjechali praktycy, eksperci, przedstawiciele instytucji publicznych oraz organizacji pacjenckich, aby – jak podkreślali w kuluarach – „rozmawiać o rozwoju i utrwaleniu modelu opieki środowiskowej, który od lat testowany jest w ramach Pilotażu”.

2. Sesje wykładowe – szczegółowy przegląd

Oto tematy wykładów w pierwszym dniu konferencji:

• Podsumowanie 6 lat działalności centrów typu A i B z dwóch perspektyw: „wielkomiejskiej i powiatowej”. Pokazano, że model środowiskowy skraca czas interwencji kryzysowej i ogranicza liczbę hospitalizacji.
• Rekomendacje dalszego rozwoju systemu: od spójnych wytycznych po stabilne finansowanie kapitacyjne.
• Standaryzacja i jakość świadczeń w psychiatrii – prelegenci omówili „wyzwania, możliwości i zagrożenia”, wskazując, że wspólne wskaźniki efektów nie mogą zamienić się w biurokratyczną barierę.
• Zmiany legislacyjne prowadzące do przeniesienia Pilotażu do koszyka świadczeń gwarantowanych NFZ; zapowiedziano rozpoczęcie prac nad stosowną ustawą.
• Terapia rodzinna jako kluczowy element opieki nad dziećmi, młodzieżą i dorosłymi – potrzeba jednego, zintegrowanego ekosystemu CZP.

W czasie panelu dyskusyjnego uczestnicy – jak relacjonowano – „wymieniali doświadczenia i opinie na temat przyszłości systemu ochrony zdrowia psychicznego”, podkreślając rolę Asystentów zdrowienia jako łącznika między pacjentem a systemem.

3. Warsztaty – pogłębiona analiza rehospitalizacji

Drugi dzień konferencji przyniósł pięć równoległych warsztatów. Szczególnie ważny był warsztat „Jak zaopiekować pacjenta, żeby nie wracał do oddziału psychiatrycznego całodobowego?”, prowadzony przez Alinę Sirdak i Katarzynę Liszka-Holeczek (CZP Wodzisław Śląski).

„Prowadzące umiejętnie zaangażowały uczestników (ok. 20 osób) w dyskusję w małych grupach”.. Efektem pracy była wspólna lista powodów rehospitalizacji:

• Przyczyny wewnętrzne: samotność, bezdomność, wyuczona bezradność, brak relacji terapeutycznej, uzależnienia, opór przed zmianą, poczucie bezpieczeństwa związane z pobytem w szpitalu i inne.
• Przyczyny zewnętrzne: „zbyt wczesne postawienie diagnozy”, „brak weryfikacji diagnozy”, „brak dostępności leków”, „opór ze strony personelu”, „brak mieszkań chronionych”, aż po „wykluczenie komunikacyjne”.

Uczestnicy – lekarze, psychoterapeuci, pracownicy socjalni, asystenci zdrowienia i rodziny pacjentów – docenili możliwość zobaczenia, „jak różne są nasze przekonania w zależności od tego, kim jesteśmy”.

4. Refleksje końcowe i kierunki na przyszłość

„Konieczność podjęcia decyzji systemowej dotyczącej Centrów Zdrowia Psychicznego wysuwa się na pierwszy plan”.
 Po siedmiu latach Pilotażu nikt już nie kwestionuje, że model środowiskowy jest skuteczniejszy i bliższy pacjentowi niż tradycyjne leczenie oparte na izolacji szpitalnej.

Najważniejsze postulaty:

1. CZP w koszyku świadczeń gwarantowanych – na stałe, nie jako projekt czasowy.
2. Kontynuacja finansowania w oparciu o budżet kapitacyjny oraz „jasne i transparentne kryteria tworzenia nowych centrów”.
3. Odpowiedzialność terytorialna – każde centrum odpowiada za określoną społeczność lokalną.
4. Horyzont 2028: ogólnokrajowa sieć CZP może uczynić Polskę „jednym z liderów nowoczesnej psychiatrii w Europie”.

Jak podkreślają uczestnicy konferencji „sukces zależy od konsekwencji wszystkich interesariuszy – od ustawodawców po lokalne społeczności” i wzywają do:

• budowania koalicji,
• inwestowania w szkolenia kadry,
• doskonalenia pracy zespołowej na każdym poziomie systemu.

5. Podsumowanie

Konferencja w Mikołajkach zarysowała drogę „od Pilotażu do systemu”: dostępna, zintegrowana i jakościowa psychiatria środowiskowa ma stać się trwałym filarem ochrony zdrowia psychicznego w Polsce. Teraz kolejny ruch należy do decydentów – rozwiązania są gotowe, poparcie środowiska jest jednoznaczne, a odwaga legislacyjna może przełożyć się na wymierne efekty dla pacjentów i ich rodzin.

Regina Bisikiewicz – uczestniczka konferencji