Asystent zdrowienia

Dokument powstał w ramach “Deinstytucjonalizacja szansą na dobrą zmianę: projekt horyzontalny” odc. 01 z 32 “Asystent Zdrowienia”. Został zaprezentowany po raz pierwszy podczas II Kongresu Zdrowia Psychicznego w Warszawie. Wypowiadają się: Paweł Nowicki, Anna Olearczuk, Krzysztof Henczak, Lidia Narojczyk, Justyna Rzepecka, Anna Gasik-Gawron, Ryszad Izdebski, Paweł Podgórski, Mateusz Biernat, Marcin Laszczak, Beata Sochańska, Karolina Staszewska, Małgorzata Trojańska.

Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego

film dokumentalny “Samobójstwo w rodzinie.”
Rodziny osób, które popełniły samobójstwo pozostają z bardzo trudnymi emocjami.

Oprócz uczuć, które pojawiają się w doświadczeniu żałoby, takich jak smutek, rozpacz, gniew czy niedowierzanie, dochodzą do głosu poczucie winy, odrzucenia i wstyd.

Brak wsparcia po samobójstwie bliskiej osoby może prowadzić do poważnego kryzysu psychicznego, a w konsekwencji nawet do przewlekłych chorób psychofizycznych.

Jak uzyskać pomoc w żałobie po samobójstwie bliskiej i ważnej osoby i na czym polega skuteczna pomoc w takiej sytuacji?

O rozmowę na ten temat poprosiliśmy osobę, która sama go doświadczyła. Paweł Podgórski, po samobójczej śmierci ojca przeżył kryzys psychiczny. Dziś jako asystent zdrowienia współpracuje z zespołami zdrowia psychicznego na terenie małopolski. Prowadzi warsztaty, spotkania i wykłady z zakresu profilaktyki. W codziennej pracy sięga do własnych doświadczeń żałoby, kryzysu psychicznego oraz zdrowienia.

Stygmatyzacja chorób psychicznych

Środowiskowe Centrum Zdrowia Psychicznego w Koszalinie

 

CZY ASYSTENCI ZDROWIENIA MOGĄ ZMIENIĆ POLSKĄ PSYCHIATRIĘ?

Jakie pierwsze skojarzenia przychodzi ci do głowy, gdy słyszysz określenie „polska psychiatria”? Wielkie, stare i brzydkie szpitale, przychodnie bez specjalistów, dziwni ludzie, których zachowania nie rozumiesz? Może masz szczęście i wśród twoich bliskich nie ma osób potrzebujących współpracy z psychiatrą. A może są, tylko tego jeszcze nie dostrzegasz. Statystyki nie pozostawiają złudzeń – 8 milionów dorosłych Polaków ma różnego rodzaju problemy i zaburzenia psychiczne. Jeżeli uwzględnimy dzieci, ta liczba wzrasta do 12 milionów. W wyniku samobójstw w naszym kraju umiera więcej osób niż w wypadkach drogowych. Przerażające, prawda?

Piszę o tym nie po to, żeby cię zdołować. Chcę jedynie, byś miał świadomość skali problemu. W każdej chwili może zdarzyć się coś, co zachwieje zdrowiem psychicznym twoim lub twoich bliskich i spowoduje, że będziecie potrzebować wsparcia. Wtedy życzę ci z całego serca dostępu do szybkiej i fachowej pomocy. Pomocy, której chcemy udzielać również my – Asystenci Zdrowienia.

Kim jesteśmy? Osobami po specjalistycznym, wielomiesięcznym kursie, obecnie zaczynającymi staże w placówkach zajmujących się zdrowiem psychicznym: szpitalach psychiatrycznych, środowiskowych domach samopomocy, zespołach leczenia środowiskowego, itp. Możemy wspomagać pracę zespołów terapeutycznych, współpracować z psychiatrami, psychologami, terapeutami i całym personelem zaangażowanym w pomoc ludziom przeżywającym kryzys, zaburzonym lub chorującym psychicznie.

Nasze umiejętności są wyjątkowe i unikatowe. Sami doświadczyliśmy lub doświadczamy problemów ze zdrowiem psychicznym. Dzięki odpowiedniemu przeszkoleniu i ogromnej pracy własnej związanej z poddaniem refleksji swoich przeżyć, nauczyliśmy się czerpać z nich wiedzę, którą można wykorzystać na wiele sposobów. Umiemy mówić o naszych doświadczeniach, znamy historie innych chorujących, rozumiemy (tak dobrze, jak nikt inny) z czym zmaga się osoba z diagnozą psychiatryczną. Potrafimy słuchać i na różne sposoby wspierać w procesie zdrowienia zarówno chorego, jak i jego otoczenie. Ten model pomocy stosowany jest z powodzeniem od kilku lat m.in. w Niemczech, USA, Australii i innych krajach. Jesteśmy różni jako ludzie, dlatego osobiste kompetencje każdego z nas mogą być trochę inne. Ale właśnie ta różnorodność sprawia, że możemy pracować w wielu miejscach, na różnych etapach kryzysu, a potem zdrowienia pacjenta. Część z nas odnajdzie się w pracy na oddziałach zamkniętych lub dziennych, innym bliższa będzie opieka środowiskowa. Mamy nadzieję, że w powstających właśnie w ramach programu pilotażowego Centrach Zdrowia Psychicznego znajdzie się miejsce również dla nas.

Jako eksperci przez doświadczenie, którymi jesteśmy, chcemy też służyć pomocą i swoją wiedzą ekspertom przez edukację, czyli psychiatrom, psychologom, terapeutom, pielęgniarkom, itd. Wierzymy, że wspólne działanie może przynieść realne rezultaty zarówno w postaci poprawy opieki psychiatrycznej, jak i profilaktyki chorób psychicznych. Chcemy, aby naszym wspólnym celem było dążenie do rozwinięcia opieki środowiskowej, łatwo dostępnej dla każdego w jego otoczeniu. Chcemy, żeby ulegał skróceniu czas spędzany przez chorych w szpitalnych łóżkach oraz możliwe było ograniczenie rozwoju kryzysów psychicznych poprzez szybką, profesjonalną i skuteczną pomoc. Chcemy, aby każdy potrzebujący człowiek otrzymał wsparcie, jakiego potrzebuje.

Nie łudzimy się, że będzie to łatwe. Zdajemy sobie sprawę zarówno z obecnych ograniczeń związanych ze sposobem finansowania opieki psychiatrycznej, jak i niepewności środowiska medycznego, w które będziemy wchodzić zawodowo. Ale jesteśmy przekonani, że polską psychiatrię trzeba zmieniać na lepsze i chcemy wspomagać ten proces, tak bardzo dla nas wszystkich ważny .

tekst Anna Olearczuk Asytent Zdrowienia

• 

Asystent Zdrowienia – nowy zawód w Centrum Zdrowia Psychicznego
W Polsce powstaje nowy zawód: Asystent Zdrowienia (ekspert przez doświadczenie).
Jest to ekspert, który przez własne, przepracowane doświadczenie kryzysu psychicznego wspiera proces zdrowienia innych osób, które znajdują się lub znajdowały w sytuacji kryzysu psychicznego, ich rodzinę i najbliższych.

Zawód asystenta zdrowienia jest odpowiedzią na ogromną potrzebę wsparcia wśród samych beneficjentów opieki psychologicznej i psychiatrycznej. Tam, gdzie jesteśmy, w związku z naszą pracą cieszymy się dużą wdzięcznością i uznaniem.

W Ministerstwie Zdrowia dobiegają końca prace nad kwalifikacją zawodową tej nowej profesji. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 9 października 2019 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie programu pilotażowego w centrach zdrowia psychicznego (na podstawie art. 48e ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych [Dz. U. z 2019 r. poz. 1373, z późn. zm. 2]) zarządza się, że od dnia 01.04.2020r. do osób zatrudnionych w Centrach Zdrowia Psychicznego w całej Polsce, w ramach działalności podstawowej zaliczać się będzie asystentów zdrowienia (par. 1 pkt 10 lit. b).

W całej Polsce nie ma jeszcze zbyt wielu przeszkolonych i pracujących w zawodzie Asystentów Zdrowienia. Wiele osób wyraża swoją potrzebę posiadania wiedzy na temat tego nowego zawodu.

Obecnie asystenci zdrowienia pracują m.in. w Centrach Zdrowia Psychicznego, szpitalach, punktach konsultacyjno-doradczych oraz innych placówkach służby zdrowia. Należą do zespołów na równi m.in. z: lekarzami psychiatrami, psychologami, terapeutami, pielęgniarkami psychiatrycznymi. W praktyce stanowią część oraz ważne uzupełnienie tych zespołów.

Co konkretnie robimy?

– w siedzibie Centrum, oddziale całodobowym, w oddziale dziennym, w środowisku – spotkania, rozmowy, aktywizacja, towarzyszenie, wspieranie; podczas wizyt środowiskowych (w tym w ramach zespołów mobilnych) również wspólne: zakupy, przyrządzanie posiłków, pranie, wsparcie w rozwiązywaniu różnych problemów dot. codziennego funkcjonowania pacjenta

– Klub Pacjenta, zajęcia plastyczne (dekupaż i inne) oraz praktyczne (np. rozwiązywanie problemów domowych przy użyciu igły, nitki oraz maszyny do szycia, znalezienie w prasie lub smartfonie wydarzeń, na które można pójść w wolnym czasie) – prowadzenie oraz współprowadzenie zajęć dla: osób z Centrum/oddziału/zespołu leczenia środowiskowego, innych osób po kryzysach i hospitalizacjach, bądź skierowanych przez lekarzy z Centrum

– spacery, wyjścia w załatwianiu spraw pacjenta, razem z pacjentem

– udział w sesjach otwartego dialogu

– współpraca z pozostałymi członkami zespołów, z innymi instytucjami (np. MOPS)

– edukacja poprzez m.in.: warsztaty, wykłady, działalność antystygmatyzacyjną i antydyskryminującą

Nasza praca różni się jednak od pracy pozostałego personelu. Zadaniem asystenta zdrowienia jest wsparcie procesu zdrowienia danej osoby, nacisk na jej zrozumienie i upodmiotowienie.

Dlaczego praca Asystenta Zdrowienia jest taka ważna? Rola Asystenta Zdrowienia:

– poznać – przedstawić i omówić z pozostalym personelem perspektywę osoby chorujacej. Zauważyć człowieka, a nie tylko jednostkę chorobowa, czy zagrożenie, jego cele, pragnienia, potrzeby, uwarunkowania

– zrozumieć – aby skutecznie pomagać (nie wyręczać). Stworzyć warunki do zdrowienia

– wesprzeć – wykorzystać potencjał i wzmocnić go, rowniez w sprawach praw, podejmowania decyzji, samostanowieniu. Pomoc w samodzielności, pelnieniu rol spolecznych, zawodowych, realizacji marzeń

– dać siłę i nadzieję, że się powiedzie – własnym przykładem oraz wsparciem kolejnych kroków klienta/pacjenta pokazac, że „można”.

– przekazać praktyczną wiedzę na temat zdrowienia, rożnych form leczenia, pomocy, aktywności i wsparcia

Celem takiej pomocy jest to, aby osoby, do których kierowane jest wsparcie, świadomie i intencjonalnie dbały o zdrowie własne oraz zdrowie swoich najbliższych. Celem pracy – stare chińskie powiedzenie: „dać wędkę, a nie rybę”. Cel – podzielić się moją perspektywą pracy jako Asystenta Zdrowienia.

Praca Asystenta Zdrowienia ma też wymiar i pełni funkcje, społeczne: wpływa na zmiany w świadomości podopiecznych i ich rodzin, co wymiernie wpływa na zmianę traktowania ich przez nich samych: świadomość, że jest pełnowartościowym członkiem społeczeństwa, antyautostygmatyzacja, brak wykluczania, dbałość o warunki do zdrowienia

wpływa na zmiany w świadomości społecznej, postrzeganiu – daje wymierne efekty: zaufanie, zrozumienie, danie szansy, stopniowa eliminacja strachu i obaw przed kontaktem z osobami doświadczonymi kryzysem psychicznym, co wymiernie wpływa na zmianę traktowania osób w/po kryzysie, oraz ich rodzin przez społeczeństwo (np. zatrudnianie, wchodzenie w relacje, antystygmatyzacja, brak wykluczania) wpływa na funkcjonowanie w społeczeństwie osób w/po kryzysie/ich rodzin i bliskich – poprzez podejmowanie ról społecznych: w pracy, w rodzinie, itd. wpływa na jakość codziennych relacji międzyludzkich, jakość pracy, wiarę, że osoba z doświadczeniem kryzysu psychicznego poradzi sobie w samodzielnym funkcjonowaniu

Kryzys psychiczny dotyka wielu osób, niezależnie od funkcji społecznych, pochodzenia, czy wieku. Potencjalnie każdy z nas może go doznać, tak jak każdego innego schorzenia. Asystenci zdrowienia pracujący w środowisku medycznym, mogą liczyć na szybką informację zespołu w razie, gdyby pojawiły się jakieś kryzysowe symptomy u nich samych. Najczęściej jednak to my jesteśmy bardzo czujni i wiemy najlepiej, kiedy czujemy się gorzej, ponieważ już wcześniej przeżyliśmy własny kryzys i wyszliśmy z niego.

Agnieszka Polak